Pustka to również coś!
Komponując kadr każdy prędzej czy później styka się z następującym problemem: bardzo interesujące ujęcie o przemyślanej kompozycji, z istotnym elementem w jednym z mocnych punktów psuje brak elementu wypełniającego i równoważącego z drugiej strony. W efekcie tego pechowy fotograf często rezygnuje z wykonania zdjęcia. Tymczasem właśnie w tym momencie być może popełnia on niewybaczalny błąd.

Zdjęcie skomponowane w oparciu o regułę trójpodziału. Rolę równoważni dla samotnego drzewa z lewej strony kadru pełni widoczne z prawej strony zachmurzone niebo.

Oprócz konkretnych obiektów, takich jak ludzka twarz, samochód, drzewo, góra, rolę mocnego punktu kadru może z powodzeniem pełnić również ... przestrzeń. Puste niebo, chmury, lita skała czy zwyczajna ziemia – to wszystko może stanowić równoważnię dla innego elementu, znajdującego się np. w przeciwległym rogu zdjęcia. Zdarzają się też sytuacje, w których sama przestrzeń jest głównym bohaterem zdjęcia. W takiej sytuacji inny obiekt (np. niewielka ludzka sylwetka) stanowi jedynie skalę porównawczą – sposób na nadanie zamkniętej na zdjęciu przestrzeni głębi i rozmiarów.
Jak zatem "oswoić" tę przestrzeń na tyle, aby móc wykorzystać ją w fotografii? Należy popatrzeć na nią, jak na przedmiot materialny, aby dostrzec jej cechy, takie jak kształt, barwę, jasność, czy "fakturę" i na podstawie tej obserwacji wkomponować ją w kadr. Dla początkującego fotografa, dla którego pustka nie zawsze jest łatwo postrzegalna, może stanowić to pewien problem. Tu z pomocą przyjdzie nam technika cyfrowa – możliwość natychmiastowego obejrzenia na wyświetlaczu LCD jak przestrzeń "układa się" w kadrze stanowi nieocenioną pomoc podczas komponowania ujęcia.

Nie tylko na jeden sposób
Wiele zdjęć można wykadrować na kilka różnych wariantów, w zależności od tego, zgodnie z jaką regułą komponujemy ostateczną fotografię. Rezultaty – nawet jeżeli są do siebie podobne – zazwyczaj w nieco inny sposób oddziaływają na oglądającego. Istnieją jednak też ujęcia o dużej sile oddziaływania, w których odnaleźć można ślady kilku różnych typów kompozycji. To w czym celowali dawni mistrzowie malarscy, tacy jak Leonardo da Vinci (w jego arcydziełach krytycy doszukują się licznych i niekiedy bardzo skomplikowanych reguł) nie jest obce również fotografom.
Na poniższej prezentacji można zobaczyć analizę pojedynczej fotografii pod kątem wszystkich omawianych w tym artykule schematów kompozycyjnych. Aby je obejrzeć, wystarczy najechać wskaźnikiem myszki na ikony znajdujące się z lewej strony zdjęcia.



Analizując to zdjęcie wykonane podczas koncertu można łatwo zrozumieć, dlaczego wydaje się nam ono tak udane. Fotograf zadał sobie wiele trudu, aby znaleźć takie miejsce i wybrać taki moment wykonania zdjęcia, aby kadr był udany tak, jak to tylko możliwe. Przy okazji dostrzec można, jak różnorodne elementy tego ujęcia wyznaczają poszczególne mocne punkty i linie. W jednym przypadku są to gitary muzyków, w innym odcinki łączące ich postacie. Jedna z prostych podziału diagonalnego stanowi przedłużenie wzroku gitarzysty w lewym dolnym rogu kadru. Z kolei linia złotej spirali zakreśla łuk tuż nad głowami muzyków, łączy mikrofony, leżącą na parkiecie gitarę i sprzęt nagłaśniający, aby na koniec skoncentrować się na dłoni artysty. Jak widać możliwości analizy tego zdjęcia jest bardzo wiele.

Opanowałeś reguły? Więc spróbuj je złamać
Pierwszą reakcją każdego fotoamatora, który "wchodzi w świat" kompozycji obrazu jest bardzo dokładne, wręcz pedantyczne trzymanie się jej zasad. Prędzej czy później powinna jednak nadejść pora eksperymentowania – co stanie się, jeżeli reguły te naruszymy?
Jest to ważny moment, w którym każdy z nas zaczyna odkrywać swoją indywidualną wrażliwość fotograficzną. Nie bójmy się więc tego. Spróbujmy podrażnić widza, zagrajmy na jego oczekiwaniach co do zdjęcia i wrażliwości estetycznej. Umiejętne łamanie zasad jest bowiem równie ważne, co ich opanowanie. Życzę wielu owocnych ćwiczeń!

Zobacz także:
Warsztat: Mała głębia ostrości na zdjęciach z kompaktów
ABC fotografii – perspektywa
Zdjęcia panoramiczne – poradnik dla początkujących
ABC kompozycji – punkt widzenia
Ile naprawdę widzi aparat, czyli kąt widzenia obiektywu
Kalkulator kątów i pola widzenia obiektywu
Ogniskowa, czyli jak aparat widzi nieskończoność
Aparat w okularach, czyli ABC filtrów optycznych
ABC kompozycji – reguła trójpodziału
Ekspozycja zdjęcia (EV), czyli podstawa fotografii
Balans bieli i temperatura barwowa w praktyce
Kalkulator głębi ostrości
OBALAMY MITY: Głębia ostrości w lustrzankach cyfrowych
Głębia ostrości w aparatach kompaktowych
Głębia ostrości w praktyce i w teorii