W czasie oglądania zdjęć wydaje nam się, że intuicyjnie czujemy, czy są one przyjemne dla oka czy chaotyczne. Nie jest to jedynie nasze podświadome odczucie – o porządku lub bałaganie na zdjęciu decyduje przestrzeganie lub nie reguł kompozycji, czyli zbioru zasad, które pomagają ułożyć elementy na zdjęciu w harmonijną całość.

fot. Przemysław Imieliński

Tło i pierwszy plan
Jedną z najważniejszych rzeczy przy nauce estetycznego komponowania obrazu jest uważna analiza kadru w wizjerze za każdym razem podczas wykonywania zdjęcia. Pamiętaj – aparat nie widzi tak, jak ludzkie oko. Ustal, zatem co będzie na pierwszym planie, a co w tle i wokół. To, co ma być widocznie w ramce wizjera, możesz zmieniając swój punkt widzenia.
Zanim zrobisz zdjęcie, zbadaj otoczenie tematu. Ważną częścią kompozycji jest świadomość tego, co znajduje się wokół fotografowanego obiektu. Dobrze skomponowane zdjęcie ma tylko jeden główny punkt ciężkości, co oznacza, że oko jest ''prowadzone'' do jednego obszaru sceny. Niezależnie czy punktem zainteresowania będzie grupa ludzi, czy pojedynczy kwiatek, czy budynek – nic nie powinno walczyć z głównym tematem o uwagę oglądającego. Przed strzałem zbadaj, co znajduje się w tle: jeśli robisz portret, upewnij się czy z tyłu nie widać czegoś niepożądanego, zwłaszcza w jaskrawym kolorze.

W fotografii portretowej warto zwrócić uwagę, czy w tle nie znajduje się nic, co odwróci uwagę od pierwszego planu zdjęcia. Fot. Przemysław Imieliński

Reguła trójpodziału
Często korci nas, żeby umieścić główny element zdjęcia w centrum kadru. Jednym ze sposobów, które zapobiegają powstawianiu takim statycznych ujęć jest umieszczenie głównego elementu na pierwszym planie poprzez podzielenie kadru zgodnie z regułą trójpodziału.

W zależności od fotografowanej scenerii symetria może pomóc lub zaszkodzić zdjęciu. Symetryczny kadr powinien mieć mocny punkt zainteresowania lub wyraziste kolory – bez nich może stać się przewidywalny. Fot. Przemysław Imieliński

Zakłada ona podział obrazu na 3 części, zarówno w pionie jak i poziomie, co daje 4 przecinające się proste. Dzięki temu uzyskujemy dziewięć jednakowych obszarów, a na przecięciach linii cztery punkty, które nazywamy mocnymi punktami obrazu. W nich, zgodnie z zasadami kompozycji, należy umieszczać główne obiekty, a na prostych umiejscawiać linię podziału kadru – np. horyzont lub ścianę budynku. Każde z miejsc przecięcia się linii można wykorzystać do eksperymentowania z różnym umiejscowieniem punktu ciężkości obrazu. Spróbuj wykonać zdjęcia z wysokiej i niskiej perspektywy, aby zobaczyć która kąt widzenia pozwala uzyskać bardziej interesujący efekt.

Złoty podział
Myślisz, że fotografia i matematyka nie mają ze sobą nic wspólnego? Nic bardziej mylnego. Jedną z najważniejszych reguł kompozycji jest złoty podział. Używano go już w starożytnej Grecji (prawdopodobnie po raz pierwszy sformułował te zasadę Pitagoras lub jego uczniowie, a opisał grecki matematyk Euklides).
Według zasady złotego podziału, dwie wielkości są w złotej proporcji, kiedy długość odcinka podzielonego na dwie nierówne części pozostaje w stosunku do części dłuższej w takich samych proporcjach, jak część dłuższa do krótszej. Jak to wygląda w praktyce? Tak jak w przypadku trójpodziału dzielimy kadr czterema liniami, otrzymując siatkę i cztery mocne punkty kadru. Te ostatnie znajdują się w innym miejscu niż w przypadku reguły trójpodziału – nieco bliżej środka kadru.
W przypadku pejzaży, dobrym pomysłem jest wykorzystanie poziomych linii złotego podziału do wyznaczenia miejsca linii horyzontu.

W przypadku pejzaży, dobrym pomysłem jest wykorzystanie poziomych linii złotego podziału do wyznaczenia miejsca linii horyzontu. Fot. Przemysław Imieliński

Linie prowadzące
Nieprawidłowo skomponowane zdjęcie nie daje widzowi wyraźnego sygnału na co ma zwrócić szczególną uwagę. Aby kontrolować sposób, w jaki oczy obserwatora krążą po twojej fotografii, możesz użyć linii.
Linie mogą być potężną siłą współtworzącą dobre zdjęcie. Istnieje wiele różnych rodzajów linii prowadzących – diagonalne, ukośne, poziome, pionowe, krzywe czy spiralne. Dostrzeżone podczas kadrowania pomogą nam we wzmocnieniu wyrazu fotografii.

Przykład spiralnej linii prowadzącej. Fot. Przemysław Imieliński

Poniżej zobaczysz analizę fotografii pod kątem różnych schematów kompozycyjnych. Aby je obejrzeć, wystarczy najechać wskaźnikiem myszki na przyciski z nazwą znajdujące się z lewej strony ilustracji.